De schrijver
Al sinds hij rechtop loopt denkt de mens na over het ontstaan van de wereld en zijn eigen herkomst. De weerslag daarvan vind je in de talloze mythen en heilige verhalen van iedere cultuur. Lang golden deze verhalen als absolute waarheid en werden van generatie op generatie doorgegeven. Deze verhalen hadden geen wetenschappelijk bewijs nodig, ze boden houvast in een wereld die als geheimzinnig werd ervaren.
Historici pakken dat tegenwoordig iets anders aan, zij onderzoeken bronnen en toetsen ieder feit, zo proberen zij ontbrekende pagina’s in ons geschiedenisboek te vullen. Moderne theorieën die de oude verhalen verdringen, zou je denken. Maar, lezers maken eerder van een verhaal werkelijkheid dan van de werkelijkheid zelf. Hoe nu een geschiedeniscanon te schrijven?
In 2015 meldde ik me aan de poort van de FAD, nu Het Cuijks Archief. Of ze nog iemand nodig hadden bij het samenstellen van de exposities. Niet echt volgens toenmalig voorzitter Jos Jansen, maar hij had nog wel een andere klus. Jos zette zijn bril recht en zei: "De Cuijkse Canon, dat lijkt me wel iets voor jou". De canon kende ik nog, ik was bij de allereerste vergaderingen op het gemeentehuis aanwezig, maar moest na een paar keer verstek laten gaan omdat ik ook regelmatig in de avonduren werk. De canon was een beetje ingedut en kon wel nieuw leven ingeblazen worden. Een opdracht die mij wel lag; geïnteresseerd in geschiedenis, kunst, cultuur en fotografie was dit een uitgelezen kans om mijn kennis 'aan het papier toe te vertrouwen'.
Ik heb me verdiept in het onderwerp door veel, heel veel artikelen en boeken te bestuderen; wat is een canon? Welk publiek bedien je? Hoe stel je een canon samen? Canon komt van het griekse woord kanoon, dat zoveel betekent als lineaal, richtlat, maatstaf, norm. Hieruit is de klassieke canon voortgekomen, een canon van ijkpunten en boegbeelden. Een canon die kwaliteit meet en een meerwaarde heeft voor de mensheid, maar niet voor de mens! De klassieke canon gaat over universele waarden, los van ruimte en tijd. De klassieke canon staat dan ook aan de basis van de nationale musea zoals het Louvre, het Rijksmuseum en het British Museum.
En dat is nu net waar het fout gaat volgens mij. Weinigen zijn wereldburger, mensen behoren tot een stam, een gemeenschap, een familie, een volk. Met eigen waarden en normen, specifieke eigenaardigheden en vooral een eigen identiteit. Die identiteit hecht zich aan alles; gebruiksvoorwerpen en gebruiken. Zo kunnen voorwerpen, die nooit in een museum geraken, belangrijk worden, want als je het verhaal kent....
In 1684 schreef Pierre Bayle (Frans filosoof en publicist) in de eerste aflevering van Nouvelles de la République des Lettres: we moeten het juiste midden zien te vinden tussen het nieuws van de gazetten en het zuiver wetenschappelijke nieuws, opdat (...) de talloos vele mensen die lezen en zonder geleerdheid intelligent zijn, onze Nouvelles graag lezen. Een interessante spiegel voor historici, het maakt duidelijk dat er overal lezers te vinden zijn, ook buiten de collega's van het vakgebied.
In ieder geval ga ik nog even door, voor 'de talloos vele mensen die lezen en zonder geleerdheid intelligent zijn' met schrijven over personen, creaties en gebeurtenissen die samen laten zien hoe Cuijk zich heeft ontwikkeld tot het dorp dat het nu is.
Hans Peters
Een verre voorouder en de schrijver