Akkers van goud

Omstreeks 1500; de vertrouwde middeleeuwse samenleving met haar rangen en standen is aan het schuiven. Vertrouwde ambachten brengen steeds minder op. Nieuwe bedrijfstakken, zoals de tapijtweverij in Vlaanderen, maken een stormachtige ontwikkeling door. De Europese economieën komen in een groeifase. Hollandse schepen domineren de scheepvaart tussen de Straat van Gibraltar en de Oostzee. Er komt een ongekende handelsbeweging op gang.

In de 16de eeuw ontwaakt de Moderne Tijd en het vroege kapitalisme, met Nederland als bakermat van de moderne economie. Dat is ook te zien op schilderijen uit de 15de en 16de eeuw; de weergave van het dagelijkse leven mocht opeens een schildersonderwerp zijn. Kunstenaars ontdekten een nieuwe markt en geld was een geliefd thema.

Deze economische groei wordt door handelaren gedomineerd. Hierdoor neemt de omloopsnelheid van geld toe. Het geldwezen floreert en alles wordt duurder (inflatie). Er worden ook maatregelen genomen ter bestrijding van financieel-economische criminaliteit, geldwisselaars (voorlopers van banken) gebruiken muntgewichten ter controle van het gehalte aan (kostbaar) metaal in de munten.

{Omdat de munten met een hogere waarde geslagen werden van zilver en goud, was het aantrekkelijk voor kwaadwillende lieden om er stukjes af te knippen of te vijlen. Dit was mogelijk omdat de munten toentertijd niet zo mooi rond waren als nu. Ook was er nog geen randschrift of kartelrand op aangebracht. Als er aan een munt geknipt of gevijld was dan viel dit dus niet direct op. Zo kon je op deze manier een leuk bedrag aan zilver en/of goud bij elkaar knippen en vijlen om dit later te verkopen. Het gesnoeide muntstuk gaf je gewoon weer uit voor de volle waarde.}

Marinus van Reymerswale De geldwisselaar en zijn vrouw (1539)

Marinus van Reymerswale
De geldwisselaar en zijn vrouw (1539)

Anno 2016; uit de grond van een akker in het Land van Cuijk (Velp) is recent een muntgewicht opgedoken, daterend uit de 16de eeuw. Het kan zijn dat ook hier toentertijd het geld ‘ging rollen’.

Jan Kusters, Vianen foto Dom Melskens

Jan Kusters, Vianen, foto Dom Melskens

Het is een multi-muntgewicht met op de keerzijde maar liefst 5 blokbeeldenaars van 5 verschillende gouden munten: Frankrijk (ECU en Salut), Engeland (Noble), Holland (Willem schild) en Italie (Fiorino). Een zeldzaam en bijzonder exemplaar en een unieke vondst in Nederland.

Het muntgewicht is van messing, heeft een mooie patina, een gewicht van 3,11 gram en een formaat (vierkant) van 14 x 14 mm. Het zal op korte termijn als bruikleen in een vitrine van het museum Ceuclum te zien zijn.

Er zijn nog een aantal vragen te beantwoorden, is het geregistreerd in Nederland, was het te gebruiken voor meerdere gouden munten, klopt het gewicht? De vondst kan in ieder geval helpen onze kennis van de geldcirculatie te vergroten. Het muntgewicht is gemeld bij NUMIS en het Meldpunt Archeologie van de provincie Noord Brabant en de gemeente Cuijk.

Quinten Massijs, De goudweger en zijn vrouw

Quinten Massijs, De goudweger en zijn vrouw (1514)

{Overigens waren de geldwisselaars (de banken) ook niet altijd van onbesproken gedrag. Iemand die beschikte over een nauwkeurig meetinstrument, zoals een muntbalansje, kon te zware munten achter houden. Dit uitfilteren van zware munten werd biqueteren genoemd. Als men genoeg te zware munten had verzameld liet men deze weer vermunten tot nieuwe exemplaren waardoor je meer munten terugkreeg dan je had aangeboden. Dit werkte uiteraard alleen als je de beschikking had over grote hoeveelheden munten. Daarom werden geldwisselaars nog wel eens verdacht van zulke praktijken!}